หากพูดถึงหนึ่งในประวัติศาสตร์ยุคสำคัญของโลก เชื่อว่าหนึ่งในยุคที่ไม่ไกลจากปัจจุบันมากนักและหลายคนน่าเคยได้ยินกันมา คือ ยุควิคตอเรียน (Victorian Era) ของอังกฤษอย่างแน่นอนครับ เพราะในยุคนี้ถือเป็นอีกหนึ่งยุคเปลี่ยนผ่านสำคัญของโลก ทั้งในแง่วัฒนธรรม สังคม เทคโนโลยี ไปจนถึงเรื่องแฟชั่น เสื้อผ้ายุควิคตอเรียน ที่ส่งอิทธิพลมาจนถึงปัจจุบัน มีมนต์ขลังและความน่าหลงใหลจนถูกจับมาเล่าใหม่ หรือเป็น Setting ของเรื่องราวในที่ต่าง ๆ ผ่านภาพยนตร์ เกม การ์ตูน หนังสือนิยาย รวมถึงสื่ออื่น ๆ มากมายไม่รู้จบ
และในวันนี้ MenDetails ก็ขอพาทุกคนเดินทางกลับไปอังกฤษสมัยวิคตอเรียน เพื่อไปดูวิวัฒนาการของแฟชั่นผู้ชายในยุควิคตอเรียน ว่าคนในยุคนั้นแต่งกายกันอย่างไร ไปจนถึงอิทธิพลของแฟชั่นยุควิคตอเรียนที่ส่งผลถึงวงการแฟชั่นผู้ชายในปัจจุบันครับ ถ้าพร้อมแล้วก็ไปดูกันว่า ยุคที่อังกฤษรุ่งเรืองถึงขีดสุดนี้ ฝากอะไรเอาไว้ในหน้าประวัติศาสตร์ของแฟชั่นกันบ้าง
ยุคแห่งความรุ่งเรืองของอังกฤษ
ก่อนจะไปดูเรื่องของแฟชั่น เราอยากให้ทุกคนรู้จักกับยุควิคตอเรียนกันเสียก่อน ว่าเวลาที่พูดถึงยุคนี้ มันคือช่วงเวลาใดของอังกฤษกันแน่ และมีบริบททางประวัติศาสตร์เป็นอย่างไร
Victorian Era เป็นยุคที่ใช้เรียกอังกฤษในช่วงที่สมเด็จพระราชินีนาถวิคตอเรียขึ้นครองราชย์ เริ่มตั้งแต่วันที่ 20 มิถุนายน 1837 จนถึงวันที่พระองค์เสด็จสวรรคตในวันที่ 22 มกราคม 1901 ครับ ในยุคนี้เป็นยุคที่อังกฤษเรืองอำนาจอย่างมาก ทั้งทางเทคโนโลยี เศรษฐกิจ การเมือง สังคม วัฒนธรรม โดยเฉพาะการปฏิวัติทางภูมิปัญญาของมนุษย์ในหลายเรื่อง ทำให้อิทธิพลของอังกฤษแผ่ไปกว้างไกลในหลายประเทศทั่วโลก ยิ่งใหญ่กว่าอาณาจักรใดในอดีต เป็นเหตุผลสำคัญที่ในทุกวันนี้เราใช้อังกฤษเป็นภาษากลางในการสื่อสารด้วย
นอกจากจะมีอิทธิพลกว้างไกลแล้ว อังกฤษยังเป็นเจ้าอาณานิคมหลาย ๆ ประเทศทั่วโลก เป็นประเทศที่มีพื้นที่ยิ่งใหญ่ ทำให้อังกฤษได้ชื่อว่า “ดินแดนที่พระอาทิตย์ไม่เคยตกดิน” และผู้คนต่างตบเท้าเดินทางเข้ามายังเมืองหลวง ทำให้ London กลายเป็นศูนย์กลางอำนาจและหัวใจของอังกฤษ
ยุควิคตอเรียน เป็นยุคที่อังกฤษกำลังอยู่ระหว่างช่วงคาบเกี่ยวของปลายยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม ที่ทำให้เกิดการก่อตั้งโรงงาน และนวัตกรรม เทคโนโลยีใหม่ ๆ เช่น เครื่องจักรไอน้ำ มาเป็นกำลังสำคัญในการผลิตสินค้า ทำให้สามารถผลิตสินค้าได้ไว เพราะมีกำลังการผลิตที่มาก รวมถึงเรื่องของการขนส่ง การเกษตรที่ได้รับผลกระทบจากการปฏิวัติอุตสาหกรรม ทำให้เทคโนโลยีก้าวกระโดดอย่างรวดเร็ว และยุคปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 2 (Second Industrial Revolution/Technological Revolution) ที่เริ่มต้นช่วงปี 1870 ถึง 1914 ที่สงครามโลกครั้งที่ 1 เกิดขึ้น และโลกเริ่มเข้าสู่ยุคใหม่อย่างแท้จริง
นอกจากนี้ยุควิคตอเรียนของอังกฤษ ยังไปคาบเกี่ยวยุค Belle Époque (ยุคสวยงาม) ของทางยุโรปแผ่นดินใหญ่ ในช่วงปี 1870 – 1914 ที่ยุโรปหันมาให้ความสำคัญกับศิลปะ ดนตรี กฎของสังคม การแต่งกาย มารยาท ทำให้อำนาจของทางยุโรปในยุคนั้นพุ่งสูงจนยากจะหาใครมาทัดเทียมได้ แม้มันจะมาพร้อมกับด้านมืดของยุคอย่าง การเชิดชูเพศชาย ระบบทุนนิยม การใช้แรงงานเด็ก ความเหลื่อมล้ำทางชนชั้น ทำให้เกิดแนวคิดของ Karl Marx ขึ้นมาก็ตาม แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่านี่คือหนึ่งในยุคที่สำคัญของประวัติศาสตร์มนุษยชาติ
ในยุควิคตอเรียนชาวอังกฤษก็มีการกำหนดกฎเกณฑ์ทางสังคมใหม่ ๆ ทั้งการวางตน การแต่งกาย เพื่อแบ่งแยกคนชั้นสูง ออกจากคนจนมากขึ้น เพราะคนในยุคนี้ใส่ใจเรื่องของกฎระเบียบ ความสง่างาม และความถูกต้องทางศีลธรรมมาก ทำให้เรื่องการแต่งกายและการวางตนมีความซับซ้อนมากกว่าในปัจจุบัน แต่สไตล์การแต่งตัวแบบสุภาพบุรุษอังกฤษ ก็ได้รับการส่งต่อ พัฒนา ปรับเปลี่ยนจนมาถึงในปัจจุบันครับ
เสื้อผ้ายุควิคตอเรียน ผู้ชายในยุคนั้นแต่งกายกันอย่างไร
ตอนนี้คิดว่าทุกท่านน่าจะพอมองเห็นและเข้าบริบททางประวัติศาสตร์ของยุควิคตอเรียนกันแล้ว ในส่วนนี้เราจะมาดูกันว่าผู้ชายในยุคนั้นเขาแต่งตัวกันอย่างไรครับ แฟชั่นในยุควิคตอเรียน ทั้งผู้ชายผู้หญิง มีการเปลี่ยนแปลงที่เห็นได้ชัดในทุก ๆ 10 ปีเหมือนกับเทรนด์แฟชั่นในปัจจุบันครับ
แฟชั่นยุควิคตอเรียนของผู้ชายช่วงแรก ผู้ชายจะใส่เสื้อ Frock Coat รัดรูปยาวประมาณน่องกับเสื้อกั๊ก ซึ่งเสื้อ Frock Coat นี่ได้รับความนิยมตลอดช่วงยุควิคตอเรียน ส่วนเสื้อกั๊กถือเป็นเสื้อสำคัญในยุคนี้ เพราะสามารถประยุกต์ใช้ได้หลายโอกาส ทำให้ผู้ชายมีเสื้อกั๊กที่หลากหลายสำหรับใช้ในโอกาสต่าง ๆ และมีกระเป๋าเล็ก ๆ สำหรับใส่นาฬิกาพกหรือผ้าเช็ดหน้าด้วย ปกเสื้อเราจะเห็นผู้ชายผูกผ้าที่เรียกว่า Cravat หรือเนกไท นอกจากนั้นเราจะเห็นผู้ชายใส่หมวก Top Hat หรือหมวกทรงสูง (ที่สามารถพับเก็บได้ด้วย) ในขณะที่ชนชั้นแรงงานจะใส่หมวก Bowler Hat แทน ส่วนรองเท้าจะเป็นรองเท้าบู๊ทแบบมีกระดุม เชือกหรือตะขอเกี่ยว
ตลอดยุควิคตอเรียน เสื้อ Frock Coat (ภาพแรกจากทางซ้าย) จะมีความสั้นลงเรื่อย ๆ และในช่วงกลางยุคถูกใส่ในเวลาเข้าสังคมหรือทำกิจกรรมที่ต้องการความเป็นทางการ ขณะที่เสื้อที่เรียกว่า Donkey Jacket ถูกใช้ในโอกาสที่ไม่เป็นทางการนัก และนิยมใช้ Morning Coat สำหรับโอกาสที่เป็นทางการในช่วงกลางวัน จะใส่กันแบบ Full Dress คือ เสื้อกั๊ก เนกไท (หรือโบว์) กางเกงขายาว ส่วนในตอนกลางคืนจะใส่ Tailcoat เป็นโค้ตสีดำที่มีชายผ้าเป็นหางยาวลงมาด้านหลัง กลายเป็นการวางรากฐานการแต่งกายของผู้ชายอังกฤษ และยุโรปมาจนถึงปัจจุบัน
ในช่วงปี 1870 ชุดสูทแบบ Three-piece เริ่มได้รับความนิยม พร้อมกับรูปแบบและลวดลายของเสื้อเชิ้ตที่เริ่มมีหลากหลายมากขึ้น เพราะการเริ่มต้นของการปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่สอง ทำให้ผู้ชายสามารถซื้อเสื้อสำเร็จรูปได้ง่ายขึ้น และเริ่มมีการใส่ชุดทักซิโด้กันมากขึ้น จนกระทั่งช่วงท้ายยุคในปี 1890 เสื้อ Blazer ก็เริ่มถูกสวมใส่โดยชาวอังกฤษ ใช้ใส่ในการเล่นกีฬา ไปจนถึงใส่แบบ Casual
ทรงผมของผู้ชายในยุคนั้นก็น่าสนใจ เพราะผู้ชายจะไว้ผมที่ค่อนข้างสั้น แต่จะมีการไว้หนวด เครา หรือจอนบนใบหน้า เทรนด์การโกนหนวดหน้าเกลี้ยงเพิ่งกลับมารับความนิยมในช่วงปลายยุคเท่านั้นครับ
เสื้อผ้าอีกชิ้นที่เรามักเห็นผู้ชายยุควิคตอเรียนใส่กัน โดยเฉพาะในภาพยนตร์หรือเกม คือ Inverness Cape ครับ มันเป็นเสื้อคลุมตัวนอก (Outer Coat) ที่ไม่มีแขน แต่จะมีช่องให้เราสอดแขนออกมาได้ โดยจะถูกปิดไว้ด้วยผ้าคลุมด้านบนอีกที มีความยาวค่อนข้างมาก เอาไว้ใส่กันแดดกันฝน ได้รับความนิยมในช่วงปี 1880
นอกจากเสื้อผ้าแล้ว สิ่งของที่ผู้ชายยุควิคตอเรียนมักมีติดตัว คือ ร่มและไม้เท้า นอกจากเป็นเครื่องประดับแล้ว ยังเป็นของแสดงฐานะไปจนถึงใช้ป้องกันตัวได้ด้วย เช่น มีไม้เท้าที่ออกแบบมาให้เป็นปืนไปในตัว (Cane gun) ที่ราคาสูงเอาเรื่อง สำหรับคนชนชั้นสูงที่ไม่อยากพกปืนพก หรือเอาไว้ใช้เป็นไม้ตายสุดท้ายหากต้องป้องกันตัว รวมถึงไม้เท้า (หรือร่ม) ที่มีดาบซ่อนอยู่ด้านใน (Cane sword) สามารถชักเป็นดาบสั้นออกมาป้องกันตัวได้
แฟชั่นยุควิคตอเรียนของผู้ชาย ตลอดยุคถือว่ามีการเปลี่ยนแปลงไปพอสมควร โดยเฉพาะในยุควิคตอเรียนตอนปลายที่การปฏิวัติอุตสาหกรรมครั้งที่ 2 เริ่มขึ้น ทำให้วิถีชีวิตของคนในยุคนั้นสะดวกขึ้นจากตอนต้นยุค และคนทั่ว ๆ ไปก็อาจจะคุ้นเคยกับแฟชั่นในแบบวิคตอเรียนตอนปลายมากกว่า เพราะเป็นช่วงเวลาที่มักมีการหยิบมาทำภาพยนตร์ วรรณกรรม หรือเกม อยู่บ่อย ๆ เช่น Sherlock Holmes ก็อยู่ในช่วงเวลานี้ครับ
อิทธิพลของเสื้อผ้าวิคตอเรียน ต่อแฟชั่นผู้ชายปัจจุบัน
เสื้อผ้าผู้ชายวิคตอเรียน ยังคงมีอิทธิพลมาจนถึงวงการแฟชั่นและกฎการแต่งตัวของผู้ชายในปัจจุบัน แม้ในปัจจุบันเครื่องแต่งกาย และสไตล์การแต่งตัวจะเปลี่ยนแปลงไปมาก จากหนึ่งร้อยกว่าปีที่แล้ว ทั้งการมาของเสื้อยืด เสื้อผ้า Casual ต่าง ๆ ทำให้การแต่งตัวที่ต้องมีเสื้อผ้าหลายชิ้น หรือการมีพิธีรีตองซับซ้อนลดลงไป แต่เรายังคงเห็นอิทธิพลของการแต่งกายจากสมัยวิคตอเรียนได้อยู่ครับ โดยเฉพาะทางแถบยุโรป ในงานพิธีการต่าง ๆ
สิ่งที่เห็นได้ชัดที่สุด คือ เรื่องของสูทครับ เพราะในปัจจุบัน Morning dress ยังคงเป็นการแต่งกายที่ต้องใช้ในการเข้าร่วมงานที่งานเป็นทางการ รวมถึงเสื้อ Tailcoat ที่แม้อาจจะมีโอกาสใส่ไม่ได้มาก แต่ก็ยังคงมีการใช้กันอยู่ หากจะบอกว่าเรื่องการใส่สูทของผู้ชายในปัจจุบันได้รับอิทธิพลมาจากยุควิคตอเรียน โดยปรับเปลี่ยนหรือผ่อนปรนความเข้มงวดตามยุคสมัยใหม่ก็ไม่ผิดนักครับ ในขณะที่ของบางอย่างก็ตกยุคไป เช่น ไม้เท้า ปัจจุบันของที่บ่งบอกฐานะ หรือไลฟ์สไตล์ของผู้ชายก็กลายเป็นนาฬิกาข้อมือแทน
ซึ่ง MenDetails เองก็เคยเขียนเรื่องของ ลำดับความเป็นทางการของสูทผู้ชาย ไปแล้ว เราจะเห็นว่าเสื้อ Tailscoat และ Moring dress ก็ยังถูกใช้งานอยู่ นอกจากนั้นก็ยังเขียนถึง Dress code อย่าง White tie และ Black tie ด้วยครับ แม้การออกแบบเสื้อผ้าสไตล์วิคตอเรียนจะไม่เห็นแล้ว แต่กฏการแต่งตัวยังคงสืบทอดต่อกันมาแทนครับ
ยุควิคตอเรียนยังเป็นแค่จุดเริ่มต้นของการแต่งกายผู้ชายแบบปัจจุบันเท่านั้น เพราะตลอดช่วงศตวรรษที่ 20 แฟชั่นของผู้ชายมีวิวัฒนาการต่อไปอีกมากมาย ทำให้เกิดสไตล์การแต่งตัวที่ต่างกัน เป็นผลมาจากความก้าวหน้าของเทคโนโลยีและแนวคิดสมัยใหม่มากขึ้น ทำให้เกิดสไตล์การแต่งตัวต่าง ๆ มากขึ้นตามไปด้วย ในครั้งหน้าเราจะพาทุกท่านไปดูการแต่งกายในช่วงใดของศตวรรษที่ 20 ก็ขอให้ติดตามกันต่อไปครับ