ถ้าให้นึกถึงอาหารอังกฤษขึ้นมาสักหนึ่งเมนู เชื่อว่า Fish & Chips เมนูปลากับมันฝรั่งทอดที่สุดแสนเรียบง่าย หากินได้ทั่วไป คงผุดขึ้นมาในหัวใครหลายคน แม้จะดูเรียบง่าย แต่ก็เรียกได้ว่านี่คือหนึ่งในอาหารประจำชาติของประเทศอังกฤษ
แต่ทำไมอาหารที่เรียบง่ายแบบนี้ถึงกลายมาเป็นอาหารที่ได้รับความนิยมในอังกฤษ สามารถหากินได้ทั่วไป ไปจนถึงคนอังกฤษกิน Fish & Chips มาตั้งแต่เมื่อไหร่ นิยมใช้ปลาอะไร กินกับเครื่องเคียงหรือซอสอะไร หากใครที่มีคำถามเหล่านี้ในใจ วันนี้ MenDetails จะพาทุกท่านย้อนไปดูต้นกำเนิดของอาหารประจำชาติอังกฤษเมนูนี้ครับ ว่าเมนูที่แสนเรียบง่ายนี้ มีความเป็นมาที่น่าสนใจขนาดไหน ขอเชิญทุกท่านรู้จักกับ ประวัติ Fish & Chips ครับ
อาหารประจำชาติอังกฤษ ที่ชาวอังกฤษไม่ได้คิดค้น
ก่อนที่จะมาเป็น Fish & Chips ในปัจจุบัน ทั้งปลาทอด และมันฝรั่งทอด เป็นอาหารสองอย่างที่แยกจากกัน ดังนั้น Fish & Chips จึงมีที่มาที่ต่างกัน ก่อนที่มันจะมารวมเป็นเมนูเดียวกันในช่วงศตวรรษที่ 19 และทั้งสองเมนูไม่ได้ถูกคิดค้นโดยคนอังกฤษเลยแม้แต่น้อย แต่เป็นเหล่าผู้อพยพที่มาอาศัยในอังกฤษต่างหาก
เริ่มจากส่วนแรก คือ ปลาทอด เชื่อกันว่าลักษณะการปรุงปลา ด้วยการนำไปชุบแป้งแล้วทอด เป็นวิธีการปรุงอาหารของชาวยิว ที่อพยพจากสเปนและโปรตุเกส มาตั้งรกรากบนเกาะอังกฤษช่วงศตวรรษที่ 16 – 17 แต่เดิมเรียกกันว่า Pescado frito โดยชาวยิวจะทอดมันในวันศุกร์ เพื่อเตรียมรับวันสะบาโต (Sabbath) เพราะการชุบแป้งทอดช่วยยืดอายุปลา ให้สามารถเก็บไว้กินได้ในวันต่อ ๆ ไป
การนำปลามาทอดลักษณะนี้ เริ่มฝังรากลงในวัฒนธรรมอาหารของชาวอังกฤษ เริ่มมีการนำมาปลาทอดมาขายเป็นร้านแผงลอยให้ชาวอังกฤษได้ซื้อกิน โดยเฉพาะเมื่ออังกฤษเข้าสู่ยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม (1760 – 1850) มันยิ่งได้รับความนิยมในหมู่ชนชั้นแรงงาน เพราะมันกินง่าย ราคาถูก แต่ในตอนนั้นมันจะเสิร์ฟคู่กับมันอบ หรือขนมปัง มันฝรั่งทอดยังมาไม่ถึง
ร้านขายปลาทอดในลักษณะนี้ เคยถูกกล่าวถึงในนิยาย Oliver Twist (1839) ของ Charles Dickens ด้วย เป็นหลักฐานว่ามันมีอิทธิพลต่อวัฒนธรรมอาหารอังกฤษ
ส่วนที่สองของ Fish & Chips คือมันฝรั่งทอดที่หลายคนชื่นชอบ ซึ่งชาวยุโรปรู้จักมันฝรั่งมาตั้งแต่ช่วงปี 1570 แม้ในช่วงแรกยังไม่มีใครกินมัน และยิ่งซับซ้อนไปอีก เพราะมันฝรั่งทอดในปัจจุบันยังเป็นที่ถกเถียงกันว่า ชาวฝรั่งเศส หรือชาวเบลเยียมที่ริเริ่มการเอามันฝรั่งไปทอดกันแน่ แต่มันฝรั่งทอดก็แพร่มาจนถึงอังกฤษผ่านผู้อพยพ
สรุปคือ อาหารทั้งสองอย่างที่จะมารวมกันเป็น Fish & Chips อาหารประจำชาติอังกฤษนั้น ต้องขอบคุณเหล่าผู้อพยพที่นำอาหารเหล่านี้เข้ามาครับ เพราะชาวอังกฤษไม่ได้คิดขึ้นมาเองแม้แต่น้อย
จาก Fish & Chips ร้านแรก สู่การเป็นอาหารยอดนิยม
เมื่อทั้งปลาทอด และมันฝรั่งทอด เดินทางมาถึงอังกฤษ ก็มีการนำอาหารทั้งสองอย่างมารวมกัน เกิดเป็น Fish & Chips ขึ้น ปัญหาคือ ชาวอังกฤษตอนเหนือกับตอนใต้ มีการถกเถียงกันว่าใครคิดค้น Fish & Chips ก่อนกัน
ประวัติ Fish & Chips ร้านแรก บ้างก็ว่าเป็นชาวยิวอพยพชื่อ Joseph Malin ช่วงปี 1860s ที่เริ่มขายปลาทอดคู่กับมันฝรั่งเป็นร้านแรก บนถนน Cleveland เมือง London บ้างก็ว่าเป็นนักธุรกิจชื่อ John Lees ที่เปิดร้านขาย Fish & Chips ก่อนในช่วงปี 1860s เหมือนกัน ที่ตลาด Mossley ในเขต Lancashire กลายเป็นที่ถกเถียงของชาวอังกฤษกันไม่จบสิ้น
แต่ไม่ว่าใครจะเป็นคนคิดค้นคนแรก ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า Fish & Chips ได้รับความนิยมอย่างมากสำหรับชนชั้นแรงงาน ไปจนถึงชาวบ้านทั่วไป เพราะสามารถกินได้ง่าย เดินไปกินไปได้ จนกระทั่งในปี 1896 ชายชื่อ Samuel Isaacs ทำการเปลี่ยนแปลงรูปแบบของการกิน Fish & Chips ใหม่ เขาเปิดร้านอาหาร Fish & Chips ร้านแรกใน London ที่ให้ลูกค้านั่งกินที่ร้าน และยังเสิร์ฟขนมปังกับเนย รวมถึงน้ำชา ที่ราคาไม่แพง แม้ชนชั้นแรงงานก็มานั่งกินในร้านได้ ทำให้ร้านได้รับความนิยมและขยายสาขาอย่างรวดเร็ว
หลังจากนั้นเป็นต้นมา ร้านขาย Fish & Chips น้อยใหญ่ก็ปรากฏขึ้นในประเทศอังกฤษไม่ขาด แต่ละร้านมีการพัฒนาสูตร ไปจนถึงเครื่องเคียงของตัวเอง จนเรียกได้ว่ามันกลายเป็นหนึ่งในอาหารประจำของชาวอังกฤษเลยทีเดียว ตั้งแต่ช่วงปฏิวัติอุตสาหกรรมไปจนถึงช่วงสงครามโลกครั้งที่ 1 และ 2 โดยเฉพาะในช่วงสงครามโลก มันเป็นอาหารไม่กี่อย่างที่ไม่ถูกควบคุมปริมาณ สามารถซื้อได้ทั่วไป ช่วยให้คนอังกฤษอิ่มท้องและเต็มไปด้วยขวัญกำลังใจในช่วงสงครามอีกด้วย เป็น Comfort Food ของชาวอังกฤษเลยครับ
เอกลักษณ์อีกอย่างของ Fish & Chips แบบอังกฤษ คือการที่จะต้องมีกระดาษหนังสือพิมพ์ไว้ ที่เป็นเช่นนี้เพราะในสมัยก่อนเป็นการลดต้นทุนและกระดาษหนังสือพิมพ์เป็นกระดาษที่หาง่าย แต่เมื่อมีการค้นพบถึงผลกระทบจากสารเคมีและความสะอาดของหนังสือพิมพ์ในช่วงปลายศตวรรษที่ 20 ร้านต่าง ๆ จึงเริ่มปรับไปใช้กระดาษธรรมดา หรือบางร้านในปัจจุบันที่ต้องการความคลาสสิก เลือกใช้กระดาษซับมันที่พิมพ์ลวดลายหนังสือพิมพ์ลงไปก็มี
คนอังกฤษนิยมกิน Fish & Chips กันมาก ถึงขนาดว่าช่วงปี 1930s มีร้านขาย Fish & Chips ทั่วอังกฤษมากกว่า 35,000 ร้าน แม้ในปัจจุบันจะเหลือราว 10,000 ร้าน แต่จำนวนร้านเท่านี้ ก็ยังมากกว่าสาขาของแฟรนไซน์อาหาร Fast food แต่ละแบรนด์เสียอีก
ปัญหาระดับชาติ Fish & Chips ควรกินกับอะไร
ถ้าไปกินตามต่างประเทศ โดยเฉพาะในอังกฤษ ปลาที่นิยมนำมาทำ Fish & Chips จะเป็นปลา Cod, Haddock หรือ Pollock ซึ่งจะมีรสสัมผัสและรสชาติต่างกันไป ร้านแต่ละร้านก็จะมีสูตรของตัวเองที่เหมาะกับปลาที่ใช้ ส่วนประเทศไทยจะนิยมปลากะพง หรือปลาดอลลี่ (สวาย) ที่หลายคนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่าปลาดอลลี่นำมาทำ Fish & Chips ไม่ค่อยอร่อยนัก ดังนั้นหากอยากกิน Fish & Chips ที่ให้ความรู้สึกแบบต้นตำรับ ควรเลือกปลา Cod, Haddock หรือ Pollock ครับ ถ้าไม่มีอย่างน้อยปลากะพงก็ยังถือว่าใช้ได้
นอกจากปลาแล้ว เครื่องเคียงกับซอสที่กินกับ Fish & Chips ก็เป็นปัญหาระดับชาติไม่แพ้กัน แม้แต่ในอังกฤษเอง แต่ละเมือง แต่ละภูมิภาคก็มีเครื่องเคียงที่ต่างกันออกไปครับ ซึ่งเราก็บอกไม่ได้ว่าอะไรอร่อยที่สุด ก็คงเป็นความชอบและความชินของแต่ละคนครับ
โดยปกติแล้วคนอังกฤษจะกิน Fish & Chips กับเกลือ น้ำส้มสายชู และถั่วลันเตาบด ที่เรียกกันว่า Mushy peas แต่ก็มีหลายพื้นที่ที่มีน้ำเกรวี่ หรือ ซอสแกงกะหรี่มาให้ด้วย แต่ถ้าแบบที่คนไทยคุ้นเคยกันมักจะเป็นซอสมะเขือเทศ ซอสพริก มายองเนส หรือซอสทาทาร์ ซึ่งจะเป็นสไตล์อเมริกันมากกว่า แต่การได้ลองกิน Fish & Chips กับเครื่องเคียงหลาย ๆ แบบก็ทำให้เราได้เรียนรู้วัฒนธรรมการกินในท้องถิ่นนั้น ๆ ซึ่งถือว่าน่าสนใจไม่แพ้กันครับ เพราะไม่ว่าจะกินกับอะไรเมนูนี้ก็เป็นเมนูอร่อย หากินได้ง่ายที่ครองใจคนอังกฤษและคนหลายหมื่นหลายแสนคนทั่วโลกครับ
ในประเทศไทย ก็มีร้าน Fish & Chips ที่อร่อยและให้ความรู้สึกแบบอังกฤษแท้ ๆ อยู่ครับ เช่น ร้าน Buster’s Fish and Chips ซอยสุขุมวิท 33/1 หรือจะลองสูตรของประเทศในเครือจักรภพอังกฤษที่อร่อยไม่ต่างกัน อย่างร้าน Kai New Zealand แถวสาทรก็น่าไปลองครับ นอกจากสองร้านที่ยกมาแล้ว ยังมีร้าน Fish & Chips อร่อยหลบซ่อนตัวอยู่อีกมากในประเทศไทยให้เราได้ค้นหา
สำหรับเรื่องราว ประวัติ Fish & Chips ก็ต้องขอจบลงเท่านี้ หวังว่าบทความนี้อาจทำให้ใครหลายคนอยากกิน Fish & Chips ขึ้นมาไม่มากก็น้อยนะครับ
