MenDetails เชื่อว่าผู้ชายที่กำลังอ่านบทความนี้อยู่คงต้องเคยเจอช่วงเวลาที่เราลองรองเท้าแล้วรู้สึกว่ามันคับเกินไป หรือหลวมเกินไป ทั้งๆที่มันเป็นเบอร์รองเท้าปกติที่เราเคยใส่มาตลอด นั่นเพราะความจริงแล้วเบอร์รองเท้าเป็นการระบุถึง “ความยาว” ของรองเท้าเป็นหลัก แต่สาเหตุสำคัญที่ทำให้รองเท้าบางคู่เรากลับใส่ได้ไม่พอดีทั้งๆที่เป็นเบอร์ของเราเองนั้นมาจาก Shoe Last ที่แตกต่างกันของรองเท้าแต่ละรุ่น แต่ละยี่ห้อนั่นเองครับ วันนี้เราจะมาพูดถึงสิ่งที่เรียกว่า “Shoe Last” ว่ามันคืออะไร มีลักษณะอย่างไร และทำไมมันถึงสำคัญนักในการเลือกซื้อรองเท้าของผู้ชาย โดยเฉพาะอย่างยิ่งรองเท้าหนังประเภท Dress Shoes ครับ
Shoe Last คืออะไร?
Shoe Last (ชู ล้าสต์) คือแม่แบบในการทำรองเท้า ผลิตจากวัสดุเนื้อแข็งเพื่อใช้ในการขึ้นโครงของตัวรองเท้าให้มีรูปทรงตามรูปแบบที่ผู้ออกแบบ Shoe Last ต้องการ ดังนั้นรองเท้าแต่ละคู่จะมีรูปทรงอย่างไร มีความกว้างแค่ไหน และมีส่วนเว้าส่วนโค้งแบบไหน ทั้งหมดขึ้นอยู่กับ Shoe Last หรือแม่แบบในการทำรองเท้าอันนี้นี่แหละครับ
Shoe Last สมัยใหม่ที่ออกแบบด้วยเทคโนโลยีดิจิตอล โดย Nike | news.nike.com
รองเท้าแต่ละยี่ห้อไม่ว่าจะเป็นรองเท้าผ้าใบหรือรองเท้าหนังก็มี ‘Shoe Last’ หรือหุ่นต้นแบบที่กำหนดทรงรองเท้าของตัวเองทั้งสิ้น ซึ่งโดยส่วนใหญ่นั้นแต่ละยี่ห้อก็จะมี Last อยู่หลายรูปทรง บาง Last มีหน้าเท้าที่กว้าง, บาง Last ก็จะเพรียวบางกว่า เป็นต้น นั่นเป็นเพราะรูปร่างหน้าตาของเท้าของเราแต่ละคนนั้นมีลักษณะที่แตกต่างกัน เท้าของเราเองอาจใส่รองเท้า Last หนึ่งไม่สวยนัก แต่เหมาะมากกับรูปทรงของอีก last หนึ่งก็เป็นได้ Last บางแบบของรองเท้าบางยี่ห้อก็ได้รับความนิยมมากจนกลายเป็น “เอกลักษณ์” ของรองเท้าหนังยี่ห้อนั้นๆไปเลยก็มีครับ
รูปทรงของรองเท้าแบบต่างๆ ที่เกิดจากแม่แบบ หรือ Last คนละทรงกัน ของแบรนด์รองเท้าหนัง Meermin จากสเปน | meermin.com
อย่างไรก็ตามในแวดวงของรองเท้า Sneakers สไตล์ลำลองทั้งหลาย มักจะทำ Last ที่ค่อนข้างเป็นมาตรฐานกว้างๆ เพื่อให้สามารถเข้ากับเท้าของคนส่วนใหญ่ได้แทบทั้งหมด (ถึงแม้อาจจะมีบางรุ่นที่มีรูปทรงค่อนข้างเฉพาะเจาะจงแต่ก็ถือเป็นส่วนน้อยในวงการ) แตกต่างจาก รองเท้าหนังสไตล์ Dress Shoes ที่จะมี Last ที่ค่อนข้างเฉพาะเจาะจงพร้อมด้วยความเว้าโค้งที่มากกว่า เพื่อความเนี้ยบที่สูงกว่ารองเท้า Sneaker แบบลำลองทั่วไป ดังนั้นการเลือก Last ที่เหมาะสมจึงมีความสำคัญเป็นอย่างยิ่งโดยเฉพาะสำหรับรองเท้าหนัง Dress Shoes นั่นเองครับ
รูปทรงของรองเท้าแบบต่างๆ ที่เกิดจากแม่แบบ หรือ Last คนละทรงกัน ของแบรนด์รองเท้าหนัง Crockett & Jones จากอังกฤษ | crockettandjones.com
วัสดุในการทำ Last
Last เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งสำหรับการทำรองเท้ามาแต่ดั้งแต่เดิม ในสมัยก่อน Last หรือหุ่นต้นแบบของรองเท้าจะทำจากไม้เนื้อแข็ง หรือเหล็กหล่อ เนื่องจากแข็งแรงและไม่เปลี่ยนรูปเมื่อเจอน้ำหรือความชื้นจากหนังที่ใช้ทำรองเท้า แต่ด้วยน้ำหนักที่มากและต้นทุนที่สูง ในปัจจุบันจึงเหลือเพียงโรงงานทำรองเท้าหนังระดับคลาสสิค หรือช่างฝีมือที่รับตัดเย็บรองเท้าแบบ Bespoke ชั้นนำเท่านั้นที่จะใช้ Last ที่ทำจากไม้จริง ส่วนรองเท้าที่ผลิตขึ้นในโรงงานอุตสาหกรรมขนาดใหญ่เป็นจำนวนมากก็ได้เปลี่ยนไปใช้ Last ที่ทำจากพลาสติคเนื้อแข็งแทนครับ
Shoe Lasts แบบต่างๆของแบรนด์ Carmina ที่ยังคงใช้ไม้เนื้อแข็งเป็นหลักในการทำแม่แบบ | carminashoemaker.com
Shoe Last ที่ทำจากพลาสติกสีสันสดใส สำหรับอุตสาหกรรมสมัยใหม่ที่ผลิตแบบเน้นปริมาณ
ส่วนต่างๆของ Shoe Last
รูปร่างหน้าตาของ Shoe Last ต้องทำขึ้นเพื่อเลียนแบบโครงสร้างเท้าจริงๆของคนเรา เพื่อเป็นแบบให้กับหนังรองเท้าสำหรับห่อหุ้มและรับกับเท้าจริงของมนุษย์ ตัว Shoe Last เองจึงมีส่วนประกอบต่างๆใกล้เคียงกับเท้าจริง ส่วนที่สำคัญได้แก่ช่วงปลายนิ้วเท้า (Toe Spring), ช่วงความกว้างของหน้าเท้า (Ball Girth), ช่วงเนินหลังเท้า (Cone / Instep), ช่วงเว้าของฝ่าเท้า (Waist), และช่วงส้นเท้า (Heel) ซึ่งโดยปกติจะยกสูงขึ้นกว่าช่วงหน้าเท้าเล็กน้อย ลองดูรูปตัวอย่างด้านล่างเพื่อความเข้าใจในส่วนต่างๆของ Shoe Last มากยิ่งขึ้นครับ
ส่วนต่างๆของแม่แบบรองเท้า หรือ Shoe Last | sneakerfactory.net
Shoe Last ถือเป็นสิ่งที่ละเอียดอ่อนและมีความเฉพาะตัวค่อนข้างสูง หากเราได้ลองใส่รองเท้าหลายๆแบบ บางครั้งเราจะพบว่าเท้าของเราไม่สามารถใส่รองเท้าที่ผลิตจาก Last บางรูปแบบได้พอดีนัก ทั้งๆที่มีขนาดเท่ากันกับคู่อื่นๆที่เราเคยใส่ได้สบายๆ เช่น ช่วงหลังเท้าอาจจะเตี้ยเกินไปจนกดเท้าของเรา หรือช่วงเว้าตรงฝ่าเท้า หรือ Waist อาจจะเว้ามากเกินไปจนบีบช่วงกลางเท้า เป็นต้น ทำให้บางครั้งเราต้องลดไซส์ หรือเพิ่มไซส์รองเท้า เพื่อให้รองเท้าของ Last นั้นๆเข้ากับเท้าของเรามากขึ้นกว่าไซส์ปกติที่เราใส่อยู่ประจำนั่นเองครับ
ตารางเปรียบเทียบลักษณะของ “Shoe Last” แบบต่างๆของ รองเท้าหนัง ‘Alden’ พร้อมคำแนะนำในการเลือกซื้อว่าควรลดไซส์กว่าปกติมากน้อยแค่ไหน | theshoemart.com
Bespoke Shoes & Made to Measure Shoes
ปัญหาของ Last ที่ไม่พอดี จนต้องเพิ่มหรือลดขนาดรองเท้านั้นจะหายไป เมื่อผู้ชายเราตัดสินใจ “สั่งตัดรองเท้า” แบบ “Bespoke Shoes” ซึ่งเป็นรูปแบบการทำรองเท้าที่ช่างทำรองเท้าจะทำการวัดขนาดของเท้าเราอย่างละเอียดยิบ แล้วนำข้อมูลทั้งหมดไปสร้าง “Last ใหม่” ที่เป็น Shoe Last ที่ถูกออกแบบมาสำหรับเท้าของเราโดยเฉพาะคนเดียวเท่านั้นจริงๆ จากนั้นก็จัดการตัดเย็บรองเท้าตาม Last ของเราคนเดียวไปเลย วิธีการแบบนี้ตัดปัญหาทุกเรื่องที่จะทำให้รองเท้าไม่พอดี อย่างไรก็ตามปัญหาสำคัญอยู่ตรงที่การตัดเย็บรองเท้าแบบนี้มีค่าใช้จ่ายที่สูงมาก ช่างตัดรองเท้า Bespoke ดีๆ อาจคิดค่าตัดเย็บรองเท้าแบบนี้เป็นหลักแสนบาทเลยทีเดียว
Shoe Last แบบ Bespoke จะทำขึ้นเพื่อเฉพาะบุคคล โดยมีการสลักชื่อของเจ้าของเท้าไว้เลย ตามรูปเป็น Last ของ Aristotle Onassis มหาเศรษฐีและนักธุรกิจชื่อดังของยุโรปในยุคคริสตศตวรรษที่ 19 จัดทำ Last โดยแบรนด์รองเท้าระดับตำนานอย่าง John Lobb | merchantandmakers.com
อย่างไรก็ตามยังมีตัวเลือกรองลงมาที่พอจะช่วยได้นั่นก็คือการสั่งตัดรองเท้าแบบ “Made to Measure” ซึ่งทางช่างทำรองเท้าจะใช้รูปแบบของ Last ที่เขามีอยู่แล้ว จากนั้นก็จัดการตกแต่ง ตัดตรงนั้นออกหน่อย เสริมตรงนี้เพิ่มนิด ตามความรู้และความชำนาญของช่าง เพื่อให้รองเท้าคู่นั้นพอดีกับเท้าของเราได้โดยที่ไม่ต้องเพิ่มหรือลดไซส์ทั้งตัวจนอาจทำให้รองเท้าผิดสัดส่วนได้นั่นเองครับ
บทสรุป
หากจะให้สรุปใจความสำคัญของเรื่องของ Shoe Last แล้วล่ะก็ MenDetails คงต้องขอเน้นย้ำว่า รองเท้าหนังแต่ละคู่แต่ละรุ่นนั้นมีรูปทรงที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับ Last หรือต้นแบบที่ใช้ทำทรงรองเท้าคู่นั้นๆ การจะเลือกซื้อรองเท้าหนังคู่ไหนมาใส่จึงไม่ใช่แค่เห็นรูปแล้วดูสวยดีก็สั่งซื้อไป แต่ทางที่ดีเราควรจะได้ลองสวมใส่รองเท้าดูด้วย ว่า Last ของรองเท้าคู่นั้นมันเหมาะกับรูปทรงของเท้าของเรามากน้อยแค่ไหน รองเท้าคู่เดียวกัน ผู้ชายคนหนึ่งอาจใส่แล้วดูดี แต่อีกคนอาจใส่แล้วไม่เข้ากับเท้าของตัวเองเลยก็เป็นได้ครับ
รองเท้า Oxfords ทรง ‘Deco Last’ จาก Gaziano & Girling สังเกตช่วงเว้าข้างเท้าที่ลึกมากกว่ารองเท้าหนัง Last อื่นๆ ทำให้ตัวรองเท้าดู “Sexy” มากขึ้น
หากคิดจะซื้อรองเท้าหนังครั้งต่อไป MenDetails แนะนำให้คุณลองหาร้านรองเท้าหรือยี่ห้อรองเท้าที่มี Last ให้เลือกหลายๆแบบ และลองสวมใส่แต่ละแบบเพื่อดูความเหมาะสมของเท้าของเราก่อนตัดสินใจซื้อ ลงทุนเวลากับมันสักนิด แล้วรองเท้าคุณภาพดีคู่นั้นก็จะอยู่กับเราไปอีกเป็นสิบปีได้เลยทีเดียวครับ
