“ของมันต้องมี” คือหนึ่งในวลีติดปากที่หมายความถึงสิ่งที่เราอยากได้อยากมีเป็นพิเศษในช่วงระยะเวลาใดระยะเวลาหนึ่ง หากมีจำนวนไม่เยอะและไม่บ่อยก็คงไม่มีปัญหาอะไรนัก แต่ถ้าหากของดังกล่าวมีมาให้เราอยากได้เรื่อย ๆ ไม่มีที่สิ้นสุด MenDetails อยากให้ลองตั้งสติและรู้เท่าทันคำ ๆ นี้ด้วยสิ่งที่เรียกว่า Hedonic Adaptation กันดูนะครับ
Hedonic Adaptation คืออะไร?
Hedonic Adaptation (เฮโดนิค อะแด๊ปเทชั่น) หรือบ้างก็เรียกว่า Hedonic Treadmill นั้น คำว่า “Hedonic” มาจากสำนักความคิดที่เรียกว่า Hedonism (เฮโดนิสซึ่ม) มีที่มาจากภาษากรีกโบราณ “hedone” ซึ่งแปลว่า “ความสุขความรื่นรมย์” โดยมีนักปรัชญาชาวกรีกที่มีชื่อว่า Epicurus เป็นแกนนำคนสำคัญ ด้วยการมุ่งเน้นศึกษาเรื่องความสุขและความทุกข์ในชีวิต โดยมองว่าเป้าหมายในชีวิตของมนุษย์คือการเสาะหาความสุขและหลีกเลี่ยงความทุกข์ให้ห่างไกล
เมื่อนำเอาคำว่า Adaptation หรือ “การปรับตัวปรับใจให้เหมาะสม” มาต่อท้าย จะทำให้คำว่า “Hedonic Adaptation” กลายเป็นชื่อเรียกสภาวะทางจิตใจที่โดยธรรมชาติแล้วนั้นเรามักจะปรับระดับความสุขและความทุกข์ภายในจิตใจของตัวเองอย่างอัตโนมัติให้กลับมาอยู่ในจุดที่ “เฉย ๆ” กับระดับความสุขและความทุกข์ดังกล่าวได้ภายในช่วงระยะเวลาหนึ่ง
ตัวอย่างของ Hedonic Adaptation เช่น ในวันที่เรารู้สึกอยากได้โทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่สุดไฮเทคสักเครื่องหนึ่ง ความต้องการอยากได้อยากมีจะท่วมท้นและจดจ่อ และเมื่อเราซื้อโทรศัพท์มือถือรุ่นดังกล่าวได้สำเร็จ เราจะรู้สึกดีใจและมีความสุขถึงขีดสุด ซึ่งสภาวะดังกล่าวอาจจะอยู่ได้สั้นหรือนานก็ขึ้นอยู่กับความรู้สึกของคนแต่ละคน แต่สุดท้ายเมื่อช่วงระยะเวลาหนึ่งผ่านไป ความสุขสุดยอดของการได้เป็นเจ้าของโทรศัพท์มือถือรุ่นใหม่นี้ก็จะค่อย ๆ ลดระดับลงจนถึงจุดที่เรา “เฉย ๆ” ไปกับมันในที่สุดนั่นเอง
รู้เท่าทัน “ของมันต้องมี”
ชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งของ Hedonic Adaptation ก็คือ Hedonic Treadmill คำว่า Treadmill นั้นคือลู่วิ่งอัตโนมัติที่จะหมุนไปไม่มีที่สิ้นสุดจนกว่าเราจะกดปุ่มหยุดเครื่อง อุปมาเหมือนความต้องการอยากได้อยากมีของมนุษย์ที่หมุนวนอยู่ตลอดเวลาไม่มีสิ้นสุดเช่นกัน พอเราได้รับสิ่งที่ต้องการมาแล้ว ความสุขของการได้รับนั้นก็จะเริ่มลดลงจนรู้สึกเฉย ๆ แล้วจิตใจก็เปลี่ยนจะไปจดจ่อกับสิ่งอื่นที่เราอยากได้อีก เมื่อได้มาแล้วก็จะรู้สึกเฉย ๆ อีก ผลิตซ้ำเช่นนี้ไปเรื่อย ๆ จนกลายเป็น “กับดัก”
การรู้เท่าทัน Hedonic Adaptation ก็คือ “การมองข้ามช็อต” ว่าหลังจากที่เรามีความสุขกับสิ่งที่เเราอยากได้มาก ๆ แล้วนั้น สักวันหนึ่งความสุขดังกล่าวก็จะลดระดับลงจนเรารู้สึกเฉย ๆ หรืออาจจะไม่ชอบและเป็นทุกข์ไปกับมันด้วยซ้ำไป เรื่องนี้ใช้ได้กับแทบทุกแง่มุมของชีวิตเลยทีเดียว ไล่ไปตั้งแต่วัตถุสิ่งของที่เราอยากได้อยากมี, ผู้หญิงในฝันที่เราหวังว่าจะจีบให้ติด, เงินทองเป็นสิบล้านที่เป็นเป้าหมายของเรา, ผู้ชายโสดที่อยากแต่งงาน, ผู้ชายแต่งงานแล้วที่อยากกลับไปเป็นโสด หากเรารู้เท่าทัน Hedonic Adaptation หรือ Hedonic Treadmill ก็จะเป็นการเตือนใจว่า สิ่งที่เราอยากได้มาก ๆ นั้น ส่วนใหญ่ก็จะให้ความสุขได้เพียงชั่วคราวเท่านั้นแหละ
พุ่งเป้าไปที่คุณค่าที่แท้จริงของชีวิต
ผู้ที่รู้ทัน Hedonic Adaptation จะเข้าใจว่า สิ่งของมากมายที่ขึ้นชื่อว่า “ของมันต้องมี” นั้น มีแนวโน้มสูงที่จะเป็นเพียงภาพลวงตา นั่นทำให้เขามีสติอยู่กับปัจจุบันมากขึ้น พอใจในสิ่งที่ตัวเองมีอยู่มากขึ้น อย่างไรก็ดีในความเห็นของ MenDetails นั้น การรู้ทัน Hedonic Adaptation ไม่ใช่เพื่อที่จะให้เรา “ไม่ต้องการอะไรเลย” แต่พวกเราควรกลับมาทบทวนสิ่งที่เรากำลังต้องการอยากจะได้หรืออยากจะมีให้ละเอียดรอบคอบขึ้นกว่าเดิม ว่าสิ่งดังกล่าวตอบโจทย์คุณค่าที่แท้จริงของชีวิตของเราหรือไม่
ผู้ชายแต่ละคนย่อมให้คุณค่าของวัตถุสิ่งของหรือความสุขส่วนตัวและคนใกล้ชิดไม่เหมือนกัน การรู้ทัน Hedonic Adaptation จะทำให้ความต้องการของเราไม่สะเปะสะปะ เดี๋ยวอยากได้โน่น เดี๋ยวอยากได้นี่ แต่จะช่วยให้เราพุ่งเป้าไปสู่สิ่งที่เป็นคุณค่าที่แท้จริงของชีวิตของเรา และไม่เอาทรัพยากรที่เรามี ไม่ว่าจะเป็นเรื่องเงินหรือเวลา ไปเสียให้กับอย่างอื่นที่เราอาจหลงอยากได้เพียงชั่ววูบเท่านั้น
ในฐานะที่เรายังคงเป็นมนุษย์ปุถุชนคนธรรมดา เราคงไม่อาจหลีกเลี่ยงความต้องการในสิ่งที่ขึ้นชื่อว่า “ของมันต้องมี” ให้หายไปอย่างหมดจดได้ แต่การมองข้ามช็อตโดยมี Hedonic Adaptation เป็นเครื่องเตือนใจ จะช่วยให้เราฉุกคิดอีกครั้งว่าสิ่งนั้นคือคุณค่าหลักของชีวิตเราหรือไม่ ผู้ชายคนไหนที่รู้ตัวเร็ว และฝึกฝนจิตใจกับเรื่องนี้ได้เร็ว ย่อมมีชีวิตที่มีหลักการให้ยึดถือ และมีความสุขที่เรียบง่ายขึ้นกว่าเดิมได้ครับ
